فلسفه چهارشنبه سوری

سال نو برای ایرانیان با اولین روز بهار آغاز می‌شود. همانطور که طبیعت از رویای طولانی و سرد خود بیدار می‌شود و زندگی جدیدی را آغاز می‌کند، سال نو ایرانی با جشن‌های 13 روزه خود به نام نوروز آغاز می‌شود. اگرچه 1 فروردین اولین روز بهار و اولین ماه در تقویم ایرانی است، اما نوروز و جشن‌های آن، اولین جشنی نیستند که به استقبال سال نو می‌روند. چهارشنبه سوری اولین مراسمی است که ایرانیان برای استقبال از سال نو و آماده شدن برای نوروز برگزار می‌کنند. آخرین چهارشنبه آخرین ماه سال بر اساس تقویم ایرانی چهارشنبه سوری نام دارد. تدارک چهارشنبه سوری از یک روز قبل شروع می‌شود و در شب چهارشنبه آخر سال دوستان و اعضای خانواده و همسایه‌ها بیرون از خانه دور هم جمع می‌شوند و بوته‌ها، هیزم و علف‌های مرده و از این قبیل را آتش زده و از روی آن می‌پرند. تاریخچه چهارشنبه سوری و تمامی اطلاعات درباره آن را در ادامه بخوانید.

چهارشنبه سوری چیست؟

چهارشنبه سوری مراسمی سنتی است که هر ساله در ایران جشن گرفته می‌شود. هر شخصی شادی خود را با یک نمادی نشان می‌دهد. یکی آتش بر می‌‍افروزد، دیگری آبشارهای رنگین و ترقه می‌ترکاند، در برخی از شهرستان‌های ایران مراسم قاشق زنی برگزار می‌شود و الا ماشالا مراسمات زیبای دیگر. همانطور که گفته شد در چهارشنبه سوری آداب و رسوم زیادی برگزار می‌شود که در ادامه به آن‌ها بیشتر دامن می‌زنیم.

آتشی برای روشن کردن تاریکی شب، قلب و روح

چهارشنبه سوری به نور درخشان و گرمای آتش معروف است. از آنجایی که جشنی است که عمدتاً در بیرون از خانه‌ها برگزار می‌شود، مردم دور هم جمع می‌شدند و مقداری هیزم، بوته یا برگ‌های خشکیده را روی آتش می‌گذاشتند و آنها را در ردیف سه، پنج یا هفت بوته کوچک آتش می‌چیدند. آتش آنها را گرم و همچنین شب را روشن نگه می‌داشت. وقتی مردم دور این بوته های کوچک آتش جمع می‌شوند و گپ می‌زنند، می رقصند و خوش می گذرانند، صف می کشند و از این بوته به آن بوته می پرند در حالی که روی آتش می خوانند: «سرخی من از تو، زردی تو از من"

زیرا آتش هرچه بوته‌های بیشتری به آن اضافه می‌شد قوی تر و قوی تر می‌شد و همچنین مردم به دور آنها می‌دویدند و از روی آنها می‌پریدند و باد آتش را سرخ و شدید و نور آتش در چهره مردم ایجاد می‌شد.

حتما تعجب می کنید که چرا مردم این کار را می‌کنند. اعتقاد بر این است که اگر این کار را انجام دهند از بدبختی ها و بیماری ها در سال آینده مصون می‌مانند یا بهتر بگوییم آتش به عنوان یکی از عناصر پاک کننده شناخته شده است. ایرانیان باستان هنگامی که برای استقبال از سال نو آماده می‌شدند خانه های خود را تمیز می‌کردند، لباس نو می پوشیدند و در چهارشنبه سوری چیزهای قدیمی را که باید از شر آنها خلاص می‌شدند را بیرون انداخته و همه چیز را تطهیر می‌کردند .

آیین شکستن کوزه

چهارشنبه سوری جشن و آیینی است که قدمت آن به هزاران سال پیش بازمی‌گردد. می توان گفت که آیین های اصلی آن هنوز هم همان است که در ابتدا انجام می شد. در قدیم، هر خانواده یک کوزه بزرگ، معمولاً سفال، داشت که از آن به عنوان منبع اصلی خود برای خنک و تمیز نگه داشتن آب در طول سال استفاده می کردند. در شب چهارشنبه سوری، مسئولین با صدای کتری همه را از زمان برگزاری این آیین،آگاه می‌کردند و همه بر پشت بام ها می‌رفتند و کوزه را روی زمین می انداختند و می شکستند.

آیین شکستن کوزه در شهرهای مختلف ایران

در هر شهر، بعضی چیزها را قبل از شکستن در کوزه‌ها می‌گذاشتند. مثلاً در تهران مقداری سکه در آن می‌گذاشتند، در خراسان مقداری نمک و زغال در کنار سکه می گذاشتند و قبل از شکستن آن، هر یک از اعضای خانواده کوزه را سه بار دور سر خود می چرخاندند تا بدشانسی را از بین ببرند. به این ترتیب با شکستن کوزه‌ها مطمئن شدند که از کوزه‌های قدیمی استفاده نمی‌کنند و در نهایت با خرید کوزه‌های جدید چرخه کار در بازارها همچنان برای کسانی که آن‌ها را می‌ساختند رونق می‌گرفت.

قاشق زنی; طلب عیدی از همسایگان

در پس آیین قاشق زنی داستانی نهفته است که در ادامه به آن اشاره می‌کنیم. ایرانیان باستان معتقد بودند گذشتگانشان در روز چهارشنبه سوری به دیدار اعضای خانواده و دوستان خود می‌آیند، اما به شکلی خاص. به همین خاطر خاطرات خوب می‌گفتند و سور و سات برگذار می‌کردند. همچنین دختران و پسران جوان صورت خود را با چادر می‌پوشاندند، کاسه و قاشقی در دست می‌گرفتند و به خانه همسایه ها، خانواده ها و دوستان خود می‌رفتند و در خانه آنها را می زدند. مردم در کاسه‌های جوانان آجیل، شکلات، شیرینی و گاهی سکه می‌گذاشتند و این امر باعث خوشحالی زیادی می‌شد.

فال گوش و گره گشایی

یکی از سنت های تقریباً فراموش شده چهارشنبه سوری، فال گوش به معنای استراق سمع و گره گشایی به معنای حل مسئله است. در قدیم، مردم و اغلب دختران جوان، آرزوی خود و راه حلی برای مشکلات خود را بی صدا در ذهن و قلب خود می‌خواستند. بعد به کوچه‌ها می رفتند و در گوشه ای پنهان می شدند تا  به حرف مردمی که از کوچه رد می شدند گوش دهند. آنها بعداً آنچه را که شنیده اند تفسیر می کنند تا پاسخی را که به دنبال آن بودند بیابند.

در نتیجه مردم در شب چهارشنبه سوری حرف های زیبا و نظرات امیدوارکننده و مثبت می گویند تا دیگران را امیدوار کنند. همانطور که قبلاً گفتیم چهارشنبه سوری فقط یک جشن نبود، بلکه مایه تطهیر قلب و روح مردم بود.

شال اندازی; پیشنهاد ازدواج پنهانی!

آیین شال اندازی شباهت زیادی به قاشق زنی دارد. بیشتر در شهرهایی مانند همدان و زنجان انجام می‌شد. در قدیم که خانه‌ها دودکش و راه پله داشتند، جوان ها با بافتن چند روسری رنگارنگ به هم طناب بلندی درست می‌کردند. سپس روی پشت بام ها می رفتند و صاحب خانه را به گونه ای مانند سرفه یا ضربه پا از حضور خود آگاه می‌کردند و سپس طناب بلند خود را از راه پله یا دودکش پایین می‌انداختند.

افراد خانه در آخرین روسری اشیایی می گذاشتند و آن را می بستند و یک بار محکم می کشیدند تا نشان دهند چیزی پس داده اند و جوانان طناب خود را پس می گرفتند و سال آینده را با آنچه در روسری پیدا می کردند تفسیر می کردند. آخرین روسری اگر در روسری نان بیابند به این معناست که سالشان پر از برکت خواهد بود. اگر شیرینی در آن باشد سالشان پر از شادی خواهد بود. اگر در آن انار بیابند به احتمال زیاد در آینده بچه های زیادی خواهند داشت و گردو به معنای عمر طولانی آنها خواهد بود.

بادام و فندق به معنای استقامت و صبر در مواجهه با مشکلات است. کشمش به معنای سال پر برکت و سکه های نقره نشانه یک زندگی زناشویی شاد است. اعتقاد بر این بود که شال اندزی روشی غیرمستقیم برای خواستگاری دختر خانه است و آنچه در روسری پیدا می شود جواب عروس را نشان می دهد.

غذای رایج چهارشنبه سوری

در این شب غذای خاصی وجود ندارد، اما در شیراز مردم آش رشته درست می‌کنند. آنچه در چهارشنبه سوری مصرف می شود، مخلوط مخصوص آجیل است که به آن «آجیل حلال» می گویند.

مردم پس از خاموش کردن آتش در خانه ها جمع می‌شدند و قصه می‌گفتند و شعر می خواندند و باقی مانده آجیل هایی را که برای زمستان جمع کرده بودند روی آتش تفت می دادند و به آن نمک می زدند تا لذیذتر شود و نوش جان می‌کردند. در روزهای قدیم، اعتقاد بر این بود که با انجام این کار، در سال آینده با یکدیگر مهربان‌تر خواهند بود، زیرا چیزی برای خوردن به اشتراک می‌گذارند و گروهی گپ می‌زنند. بنابراین آنها هر کینه ای را که داشتند فراموش کرده و به آن پایان می‌دادند.

چهارشنبه سوری، آغازی نو

چهارشنبه سوری به‌عنوان یکی از مهم‌ترین جشن‌ها و آیین‌های پیش از نوروز، یکی از بهترین خاطرات هر ایرانی است. فرقی نمی کند در ایران زندگی کنند یا خارج از ایران در کشورهای مختلف، باز هم این آیین کهن را برگزار می‌کنند. مردم هنوز با آتش زدن و دور هم جمع شدن، شروع جدیدی در زندگی خود را با پایان دادن به سرما جشن می‌گیرند.

نزدیک شدن به عید نوروز و رزرو تورهای مسافرتی

هرچه به عید نوروز نزدیک می‌شویم دغدغه‌ی ما برای سفر رفتن بیشتر می‌شود. چنانچه شما نیز خانه‌تکانی انجام داده و به استقبال نوروز می‌روید، حتما برنامه‌ی سفری برای عید خود خواهید داشت. می‌توانید تورهای نوروزی سایت ما را نیز بررسی کرده و سفری جذاب و هیجان انگیزی را تجربه کنید. برای اطلاعات بیشتر صفحه تور نوروز 1401 را مشاهده کنید.

مقاله پیشنهادی: عید کجا بریم مسافرت؟